Fietsstad Utrecht: De nalatenschap van Lot van Hooijdonk

Utrecht – Slechts weinig wethouders in Utrecht hebben zo’n reputatie opgebouwd als Lot van Hooijdonk. Gedurende haar tien jaar als wethouder stond ze bekend om haar vastberadenheid en haar toewijding aan de fietsinfrastructuur van de stad. Voor sommigen was zij een doorzetter, terwijl anderen haar aanpak als star ervoeren. Haar invloed is overal in de stad zichtbaar, van drukke fietsroutes tot verbeterde fietsvoorzieningen.

De Leidseweg: Van weerstand naar een essentiële fietsroute

Dagelijks maken talloze fietsers gebruik van de Leidseweg, een fietsstraat die de westelijke wijken van Utrecht verbindt met het stationsgebied. Het project werd in 2014 door Van Hooijdonk doorgedrukt als een van haar eerste initiatieven. Ondanks dat tegenstanders bezwaar maakten tegen het vervangen van de historische klinkers door asfalt en de beperkte ruimte voor auto’s, zette zij haar plan door. Haar doorzettingsvermogen leverde Utrecht een cruciale fietsverbinding op, maar bracht haar ook de nodige kritiek op.

Volgens politiek filosoof Carola Schoor komt Van Hooijdonks politieke stijl voort uit de overtuiging dat ze weet wat goed is voor de stad, wat volgens haar tegenstanders elitair kan overkomen. Haar langetermijnvisie en geloof in de voordelen van de fiets worden vaak bewonderd, maar ze mist volgens critici soms empathie en openheid voor andere standpunten. Schoor vergelijkt haar stijl met die van internationale politici zoals Sigrid Kaag en Hillary Clinton: diepgaande kennis van de dossiers, maar met een soms als elitair ervaren aanpak.

De transformatie van Utrecht naar een fietsstad

Bij haar aantreden in 2014 erfde Van Hooijdonk een grote uitdaging: een tekort aan fietsenstallingen en chaotische situaties rondom Utrecht Centraal. Dit probleem was zo groot dat de fietsenstalling bij het station zelfs werd bestempeld als een van de meest chaotische plekken van Nederland. Ook liep de stad voorop in het fietsverkeer, met de drie drukste fietsroutes van het land door Utrecht.

Onder haar leiding werd de Voorstraat, die dwars door het centrum loopt, getransformeerd tot een rode doorfietsroute. “Voor de een is haar aanpak een toonbeeld van vooruitdenken en doorzettingsvermogen,” merkt Schoor op. “Voor de ander is het doordrukken van een eigen agenda.” De transformatie van Utrecht naar een stad die fietsers prioriteert is het resultaat van een duidelijke langetermijnvisie, maar niet zonder weerstand en kritiek.

Kritiek op Van Hooijdonks beleid en stijl

De ambtenaren en raadsleden die nauw met haar samenwerkten omschrijven Van Hooijdonk als een idealist en harde werker. Volgens burgemeester Sharon Dijksma heeft ze een blijvende stempel op de stad gedrukt. “Ze schuwt niet om tegen de stroom in te roeien en kritiek te incasseren, altijd met het oog op het algemeen belang,” aldus Dijksma. Van Hooijdonk kreeg echter te maken met herhaalde moties van wantrouwen en was niet altijd bereid excuses aan te bieden, zoals bij het fiasco rondom de invoering van de parkeerapp.

Hoewel de kritiek haar niet leek te deren, begrijpt politicoloog Schoor waar de weerstand vandaan komt. “Idealistische leiders met een duidelijke visie zijn waardevol, maar het missen van empathie of zelfspot kan hen minder toegankelijk maken. Dit heeft zij nodig om ook diegenen mee te krijgen die haar visie niet delen.”

Utrecht als beste fietsstad, maar niet zonder tegenstand

Ondanks de progressie blijft er verzet tegen het fietsbeleid in Utrecht. De roodgeasfalteerde doorfietsroutes zijn inmiddels kenmerkend voor de stad, die meermaals is uitgeroepen tot beste fietsstad van Nederland. Met 75 procent van de inwoners die dagelijks te voet of op de fiets naar het werk gaat, heeft Utrecht het hoogste percentage van het land.

Toch zijn er nog steeds bezwaren vanuit sommige buurten, zoals Wittevrouwen, waar bewoners vrezen hun parkeerplekken kwijt te raken aan nieuwe fietsstraten. Een bewoner klaagt dat de burgerparticipatie een wassen neus lijkt te zijn en dat de gemeente vooral haar eigen koers volgt.

Terugblikkend op haar tijd als wethouder zegt Van Hooijdonk: “De stad is zichtbaar veranderd, maar niet iedereen ervaart die verandering als positief.”