Utrecht past zich aan aan het veranderende klimaat
Schoolpleinen zijn herontworpen, hitteplannen zijn ontwikkeld en in samenwerking met gemeenten, waterschappen, bouwbedrijven en ontwikkelaars zijn er afspraken gemaakt voor klimaatbestendige bouw. Tussen 2020 en 2023 heeft de provincie Utrecht substantiële stappen gezet om de uitdagingen veroorzaakt door de veranderende klimatologische omstandigheden aan te pakken. Dit is uitgebreid beschreven in het eindverslag klimaatadaptatie (pdf, 13.98 MB), waarin de risico’s als gevolg van klimaatverandering en de beschikbare oplossingen uitvoerig worden belicht.
De provincie Utrecht concentreert zich op strategieën om de nadelige effecten van klimaatverandering te verzachten, samengevat onder één noemer: klimaatadaptatie. “Klimaatadaptatie gaat echt ergens over. We kijken decennia voorruit en proberen slimme en nuttige dingen te doen die ons voorbereiden op de gevolgen van klimaatverandering. We denken na over waterberging, verkoeling en vergroening. Wat mij betreft komt dit neer op werken aan een omgeving die tegen een stootje kan en die in veel gevallen een stuk groener is”, aldus Has Bakker, gedeputeerde Water en Bodem, op de website van Provincie Utrecht.
Drie belangrijke pijlers
Drie pijlers staan hierbij centraal: het creëren van een aangename en koelere leefomgeving, het opzetten van een veerkrachtig bodem- en watersysteem, en het waarborgen van een veilige provincie die bestand is tegen extreme weersomstandigheden. Deze eindrapportage legt voornamelijk de nadruk op de veiligheid en gezondheid van de inwoners van Utrecht. Hierbij speelt vergroening van stedelijke gebieden een cruciale rol in het behalen van succes.
Inwoners van steden en dichtbevolkte buurten ervaren doorgaans de grootste ongemakken bij hoge temperaturen. De gemiddelde temperatuur ligt daar ongeveer 5 graden hoger dan in meer landelijke gebieden. Straten met weinig begroeiing en veel tegels en stenen kunnen zelfs tot 10 à 15 graden warmer zijn. Zelfs ’s avonds en ’s nachts blijft de warmte hangen. Langdurige hitte kan leiden tot hittestress, vooral voor ouderen en mensen met een fragiele gezondheid, wat een werkelijk gezondheidsrisico vormt.
Aanmoedigen hitteplannen
Daarom is er de afgelopen jaren specifieke aandacht geweest voor het aanmoedigen van lokale hitteplannen. Dit heeft geholpen om in kaart te brengen welke gebieden in gemeenten gevoelig zijn voor hittestress en welke instanties actie kunnen ondernemen om dit aan te pakken. Stef Meijs, programmamanager klimaatadaptatie bij de provincie: “Het was een taai proces, maar we hebben doorgezet en de beweging is nu op gang gekomen. Dat vind ik een mooi resultaat. We blijven hierop inzetten, want we moeten er alles aan doen om ‘hittedoden’ te voorkomen.”
In landelijke gebieden manifesteren zich andere uitdagingen. De effecten van klimaatverandering zijn nu al duidelijk zichtbaar in de agrarische sector. Er is sprake van schade door natte of droge periodes, hittestress bij dieren, wijzigingen in het groeiseizoen, schade aan fruit door brandplekken en de opkomst van nieuwe ziekten en plagen. Oplossingen voor agrariërs, zoals het bevorderen van een gezondere bodem, dragen tevens bij aan het aanpakken van andere problemen, zoals stikstofproblematiek en bodemdaling.
Infrastructuur is gevoelig voor klimaatverandering
Het verkeer kan ook hinder ondervinden van extreem weer. De provincie Utrecht draagt verantwoordelijkheid voor het beheer en onderhoud van het provinciale wegennet, waaronder de N-wegen, waterwegen, fietspaden en twee tramlijnen. Infrastructuur is gevoelig voor klimaatverandering, daarom zijn stresstesten uitgevoerd. Vier situaties zijn met gemeenten, de Veiligheidsregio Utrecht (VRU), de Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD) en waterschappen besproken: een wegverzakking door bodemdaling, een beweegbare brug die vast kan komen te zitten bij hitte, variaties in waterstanden op een vaarweg en hittestress op een fietspad langs een provinciale weg.
Het college van Gedeputeerde Staten blijft zich richten op klimaatadaptatie en werkt hard aan de ontwikkeling van een nieuw programma voor de periode 2024-2027. “We staan nu bij een omslagpunt. Klimaatadaptatie staat goed op de kaart, zowel binnen de provinciale organisatie als in de regio. We hebben mooie eerste stappen gezet, onderzoek laten uitvoeren en instrumenten ontwikkeld, maar nu komt het er op aan”, laat Stef Meijs weten. Gedeputeerde Has Bakker: “Het gaat nu vooral om uitvoeren. In de praktijk laten zien hoe het kan. En als we op knelpunten of belemmeringen stuiten, samen kijken hoe we dit kunnen oplossen.” Het ultieme doel is om in 2050 een klimaatbestendig Utrecht te realiseren.
